Architectuur

Leerdoelen

Je kent de genres en kenmerken van de discipline architectuur.
Je weet het verschil tussen traditionele en innovatieve werkwijze.
Je kunt de kenmerken toepassen in de verdiepende keuzeopdracht.

"Architecten zijn een soort kunstenaars die ontwerpen.”

Ieder gebouw is door een architect ontworpen. Je kan als architect niet zomaar een huis laten maken, je hebt eerst een opdrachtgever nodig, dit kan bijvoorbeeld een bedrijf, een gemeente of een gezin zijn. De architect probeert het gebouw zo te ontwerpen dat je er makkelijk in kunt wonen, werken en dagelijkse dingen kunt doen.

Architectuur gaat niet alleen over het ontwerpen van gebouwen, maar ook over het ontwerpen van steden, landschappen en interieurs. Architectuur gaat altijd over ruimte. Over de ruimte binnen een gebouw, maar ook over de invloed van het bouwwerk op de omgeving en de openbare ruimte.

Ben je wel eens in Rotterdam geweest? Dan is de markthal een must-see! Bekijk dit filmpje over de markthal in Rotterdam.

Verkennen

Doen 1

Tegenwoordig zijn de tiny huisjes een hype geworden. Op internet vind je hier heel veel voorbeelden van. De beweging, die 10 jaar geleden heel klein begon in Amerika (lokaal), is een woon-trend geworden overal ter wereld (globaal).

Bekijk deze video. In welk van deze huisjes zou jij wel willen wonen? Waarom?
Aan het einde zag je een oproep. Per 1 jan. 2024 zoeken ze pioniers in Harderwijk voor het bouwen van een tiny house. Zou jij dat leuk vinden? Aan welke voorwaarden zou jouw huisje moeten voldoen?

Genres en kenmerken

5 genres

Modernisme: Deze internationale stroming pleit vanaf 1920 voor een functionele en zakelijke architectuur met moderne industriële bouwmaterialen zoals beton en staal. Form follows function is de regel. Dus gebouwen zonder decoraties, want die zijn overbodig. Een beroemd voorbeeld is de Van Nelle fabriek van Brinkman en van der Vlugt (1931) die sinds 2014 op de Unesco Werelderfgoedlijst staat. Een paleis van staal en glas voor de moderne arbeider, waar hij kan werken omgeven door licht en ruimte.
Structuralisme: Als reactie op het modernisme ontstaat in Nederland deze stroming, die kleinschaligheid en de menselijke maat voorop zet. Het structuralisme kent geen strakke vormen, maar geschakelde blokken met veel variatie, zoals de KUBUS woningen (1964) van Piet Blom in Rotterdam. De huizen zijn gekanteld en op hun punt gezet. Blom noemt zijn ontwerp een ‘Stedelijk dak’ met de structuur van een bos, waarin mensen wonen zoals vogels in een nest.
Postmodernisme: Deze internationale stroming reageert ook op de strakke, functionele ontwerpen van het modernisme. Kenmerken van postmoderne architectuur zijn uitbundige kleuren, vrije vormen, speelse details en gebruik van stijlen uit het verleden. Het Groninger museum (1994) van Mendini is hier een bekend voorbeeld van in Nederland. Het museum bestaat uit drie eilanden met een eigen functie, vorm en bouwstijl. Samen vormen ze een verrassend en veelkleurig gebouw.
Neotraditionalisme: Eind twintigste eeuw ontstaat er in Nederland opnieuw een tegenreactie op de modernistische architectuur. Het neotraditionalisme, ook wel retro architectuur genoemd keert terug naar bouwstijlen uit het verleden, inclusief grachten en pleinen. Kenmerken zijn kleinschaligheid en een dorps karakter.. Steeds meer Nederlandse nieuwbouwwijken worden gebouwd in deze traditionele Hollandse stijl. Sommige architectuurcritici noemen deze bouwstijl ‘de nieuwe truttigheid’.
Supermodernisme: Deze internationale stroming bouwt weer strak en industrieel, maar gebruikt dankzij computers ook opvallende vormen. Dit levert grootschalige, sensationele gebouwen op die een statement maken: look at me! Een voorbeeld is het voormalige hoofdkantoor van ING. Deze schoen van aluminium en glas is een echte blikvanger aan de snelweg bij Amsterdam. Het gebouw staat op 16 stalen kolommen en heeft een transparante glazen gevel. In de neus bevind zich een auditorium met 250 zitplaatsen.

5 kenmerken

Functie: Van oudsher kon je aan de vorm van een gebouw meteen de functie herkennen. Een kerk had een klokkentoren en een gerechtsgebouw een statige, klassieke entree met zuilen. Tegenwoordig ontwerpen nog maar weinig architecten traditionele, herkenbare gebouwen. Je kunt dus niet meer zo snel aan de buitenkant aflezen of een gebouw bedoeld is om te wonen of te werken. Toch hebben ook minder traditionele gebouwen vaak een uitstraling die past bij hun functie.
Vorm: Klassieke gebouwen hebben vaak symmetrische vormen, een statige gevel, een centrale entree en ornamenten (versieringen) die de status verhogen. Het modernisme breekt met deze traditie. Men bouwt niet langer pronkgevels (façades) die in vorm en uiterlijk geen verband hebben met ruimtes die daarachter schuilgaan. Modernisten laten juist eerlijk zien hoe ze te werk gaan: de functie bepaalt de vorm.
Omgeving: Soms sluit nieuwe architectuur goed aan op de bestaande omgeving. Een nieuw gebouw gaat dan als het ware op in het ritme van de gevels van de omringende gebouwen. Bijvoorbeeld doordat de hoogte, de vorm, de kleuren en de materialen hetzelfde zijn. Maar een architect kan ook kiezen voor een contrast, door een gebouw te ontwerpen dat sterk van zijn omgeving afwijkt.
Materiaal: De gebruikelijke materialen dragen in belangrijke mate bij aan de uitstraling van een gebouw. Voor bankgebouwen worden vaak luxe materialen gebruikt zoals marmer. Eeuwenlang bepalen metselwerk en bakstenen het uiterlijk van gebouwen. In de 19de eeuw geven gewapend beton, staal en glas architecten ongekende mogelijkheden. Hierdoor kunnen grotere en lichtere constructies worden ontworpen.
Constructie: Letterlijk betekent constructie het samenvoegen van verschillende delen. In de architectuur zorgt de draagconstructie ervoor dat een gebouw overeind blijft staan. De muren, vloeren en fundering dragen samen het gewicht. In de moderne architectuur is meestal sprake van skeletbouw. Een skelet van stalen of betonnen kolommen draagt het

Doen 2

Zet bij de foto’s welk genre architectuur je ziet.
Stel; jij bent een architect. Je mag een gebouw ontwerpen. Bedenk eerst wat de functie van het gebouw moet zijn. (een kantoor, een arena, jouw droomhuis, een kerk, een tiny house, een museum, een gemeentehuis, een winkel). Kies een genre uit en bepaal welke vorm jouw gebouw gaat krijgen. Schets het gebouw, let op de verhoudingen. Schrijf de functie erbij en ook welke materialen jij gaat gebruiken. Maak hier een foto van en lever dit in bij je vooronderzoek.

Verbreden

Dimensie: Traditie en innovatie

Het gerechtsgebouw van Rotterdam ( 1996) heeft als grondvorm een stevig massief vierkant, met muren van grote blokken natuursteen. Hierdoor krijgt het gebouw een strenge, gesloten en autoritaire uitstraling. Dat past goed bij een gerechtsgebouw.
De Italiaanse architect Massimiliano ontwierp in 2003 voor een winkelcentrum in Eindhoven een druppelvormig entreegebouw. Deze blob bestaat uit bolle en holle vormen, waardoor de gevels en het dak ongemerkt in elkaar overlopen. De gekromde glazen pui zorgt voor indrukwekkende lichtreflecties.
Op het Rokin in Amsterdam staat een effectenkantoor dat qua hoogte en gevelindeling goed bij zijn omgeving aansluit. Maar dit postmoderne gebouw onderscheid zich door de speelse verwijzingen naar de klassieke architectuur en de opvallende kleuren en materialen, zoals glanzend graniet en spiegelend glas. Dit gebogen ,gekleurde glas weerspiegelt de monumentale panden uit de omgeving.
In 1933 laat stoffenhandelaar Schunck in Heerlen een warenhuis met grote glazen puien bouwen. Dit is een beroemd voorbeeld van modernistische architectuur in Nederland. Het is opgetrokken uit beton, staal en glas en heeft strakke vormen. Glas is hier functioneel om de koopwaar goed bij daglicht te kunnen tonen, maar geeft het warenhuis ook een moderne uitstraling. Het publiek noemt het pand vol eerbied het glaspaleis.
Tegenwoordig kunnen computers afwijkende, ingenieuze constructies berekenen. In Arnhem wordt het hele dak van het stationsgebouw gedragen door een spectaculaire twist , als een soort reuze wokkel. Die constructie geeft ook richting aan de verkeersstromen van de reizigers en is beeldbepalend voor de vorm van de stationshal.

Doen 3

Lees de teksten hierboven en bekijk de bijbehorende afbeeldingen.
Kies drie van de hiernaast beschreven gebouwen en analyseer ze op basis van de vijf kenmerken: functie, vorm, materiaal en constructie. Zet de naam van het gebouw erbij.

Verdiepen

In de keuzeopdracht doe je zelf een verdiepend onderzoek over één van de twee behandelde disciplines. Voor je een keuze maakt lees je de opdrachten goed door. Dan kies je de opdracht die je wilt gaan doen.

Een ding is altijd verplicht: het doen van een vooronderzoek. Dus voordat je aan de praktische opdracht begint ga je onderzoeken wat de discipline precies inhoudt, wat anderen ervan weten etc. Dit (voor)onderzoek maak je vóór je aan het praktische deel begint en lever je ook in.

Becijfering: Het cijfer dat je krijgt voor de verdiepende opdrachten telt mee als SE. Gebruik in je beschrijvingen of argumenten de kenmerken die je geleerd hebt bij de discipline.

Opdracht A: Ontwerp een postmodern gebouw

Je werkt als architect voor de gemeente waar je woont. Jij bent gevraagd om van je eigen woning een postmodern gebouw te maken.

Stap 1: vooronderzoek (individueel)

Lees onderstaande tekst over postmoderne architectuur:
Postmoderne architectuur kenmerkt zich door vrije vormen, fantasievolle verwijzingen maar het verleden. Het postmodernisme is sinds de jaren “80 sterk in opkomst en neemt in de hedendaagse architectuur een belangrijke plaats in. Het postmodernisme is een tegenreactie op de moderne architectuur die met principes als ‘form follows function’ was ontdaan van versieringen, details en lokale trekken. Deze architectuur werd door de critici graag weggezet als saai en kaal. Postmodernisten braken met de traditie van de bouwkunst, zij wilden een nieuwe architectuur creëren. (Zie de kenmerken) DUS:

Postmodernistische ontwerpen hebben vrije tot zeer vrije vormen.
Er worden speelse en technologische oplossingen toegepast.
Er worden vaak versieringen toegepast die aan vroegere bouwstijlen ontleend zijn.
De architecten van de Internationale Stijl zullen deze aanpak veroordelen als "knip-en-plakwerk".
Postmoderne architecten zullen antwoorden dat de architectuurgeschiedenis een "grabbelton" is waaruit vrij geput kan worden.
Vaak worden elementen uit klassieke bouwstijlen (tot de klassieke oudheid toe) in vereenvoudigde en soms vergrote vorm overgenomen.

Inntel Hotel is ontworpen door architect Wilfried van Winden. Hij liet zich inspireren door de traditioneel Zaanse architectuur van de Zaanse schans. Zeventig Zaanse huisjes. Het stijlicoon torent veertig meter boven het centrum van Zaandam uit. Het doet nog het meest denken aan een kind dat zijn legohuisjes schots en scheef heeft gestapeld. In de gevel zijn traditionele huizentypes te herkennen: rechtsboven op de hoek een Zaans notarishuis. Een arbeiderswoning met krullende daklijst en verderop een sober schuurtje. Met huisjes die oversteken en terugwijken om het stapeleffect levendig te maken.

2. Zoek op Internet een voorbeeld van de klassieke architectuur, een voorbeeld van de gotische architectuur, van de renaissance architectuur en van de folklore architectuur uit Zaandam. Geef minimaal twee kenmerken die bij deze vier stijlen horen. Voeg ook de afbeeldingen bij je beschrijving.

3. Zoek op internet 4 postmoderne gebouwen. Plak de afbeeldingen van deze postmoderne gebouwen in je document en schrijf eronder welke stijlen de architecten hebben gebruikt. Lever het document in.

Stap 2: Ontwerp/verander je eigen woning in een postmodern gebouw (individueel)

Lees de opdracht en de voorwaarden. De voorwaarden staan hieronder. Bedenk wanneer je wat gaat doen en maak een planning voor de komende lessen.
Maak een foto van de voorkant van je woning, De hele voorkant moet erop staan, Woon je in een huis met meerder woningen aan elkaar maak dan een foto waar de huizen van de buren ook op staan, Uiteindelijk ga je alleen je eigen huis ontwerpen/veranderen.
Maak een aantal schetsen waarin je uitprobeert wat voor vorm(en) het huis moet gaan krijgen. (Op A3 papier)
Bedenk welke elementen uit klassieke bouwstijlen je wilt gaan gebruiken en waar je versieringen kan toevoegen.
Maak een tekening op schaal van het definitieve ontwerp en kleur het in. Werk op een A3 papier.
Maak een foto van je definitieve tekening en je plaatst je eigen ontwerp in je eerder gemaakte foto van de voorkant van je huis. Je bewerkt de foto met photoshop of Moldiv.
Schrijf een artikel (350 woorden) waarin je uitlegt wat het concept achter jouw ontwerp is, welke bouwstijlen heb je verwerkt en waarom, welke bouwmaterialen en constructie heb je toegepast?
Voeg een foto van je ontwerp ter illustratie in je artikel en lever het in bij opdrachten.

Voorwaarden

In het ontwerp zie je versieringen die aan vroegere bouwstijlen ontleend zijn.
In het ontwerp zitten elementen uit klassieke bouwstijlen in vereenvoudigde en soms vergrote vorm.
Het ontwerp is op schaal en ingekleurd.
De materialen die zijn gebruikt staan aangegeven.
Als de opdracht klaar is maak je de vragen “verbinden” om te reflecteren.

Klik hier om naar de Rubric te gaan.

Opdracht B: ontwerp een nieuw dak voor de Notre dame

De Notre-Dame is een kerkgebouw dat dateert uit de 12e eeuw en is daarmee een van de oudste gebouwen van Parijs. De katholieke kerk trekt jaarlijks 12 miljoen bezoekers en is een van de grootste toeristische trekpleisters van de stad. Het gebouw heeft nog steeds een religieuze functie, maar de meeste bezoekers komen waarschijnlijk voor de indrukwekkende architectuur. Het dak van de Notre- Dame in Parijs brandde in 2019 volledig af. De spitsvormige toren, midden op het dak (de vieringtoren), stortte daarbij in. De gemeente buigt zich nu over de wederopbouw van de kerk. In deze opdracht ontwerp jij een nieuw dak voor deze kerk.

Stap 1: vooronderzoek (individueel)

De Notre-Dame behoort tot de bouwstijl gotiek. Zoek informatie over deze bouwstijl en noteer ten minste 4 kenmerken van de gotiek die te zien zijn in de Notre-Dame.
Vincent Callebaut Architectures ontwierp een nieuw dak voor de Notre-Dame. Kijk naar het nieuwe ontwerp van het dak van de Notre-Dame Vergelijk het dakontwerp van Callebaut met de vormgeving van de Notre-Dame. Het nieuwe ontwerp is deels geïnspireerd op de oude vormgeving van de Notre-Dame. Noem 2 overeenkomsten en 2 verschillen tussen de vormgeving van het dak in het oude en die in het nieuwe ontwerp.
Er zijn meerdere redenen waarom dit dak er heel futuristisch uitziet. Futuristisch wil zeggen: gericht op de toekomst. Een futuristisch ontwerp laat ons zien hoe iets er in de toekomst uit zou kunnen zien. Kijk nog eens naar de totale vormgeving van het dak en het materiaalgebruik. Wat maakt dit ontwerp volgens jou futuristisch? Noem 3 voorbeelden.
Het ontwerp van Callebaut wordt wisselend ontvangen: sommigen willen de Notre-Dame in oude staat terugbrengen, anderen zijn juist blij met de vernieuwing. Aan welke kant sta jij? Onderbouw je standpunt met 2 argumenten.

Stap 2: Ontwerp een nieuw dak voor de Notre Dame, individueel (individueel)

Lees de opdracht en de voorwaarden. De voorwaarden staan hieronder. Bedenk wanneer je wat gaat doen en maak een planning voor de komende lessen. Werk je samen, maak dan een taakverdeling.
Op het plaatje hierboven zie je een bovenaanzicht van het dak na de brand. Neem deze vorm op schaal over op een A3 formaat. (zoek dus de juiste maten van het dak).
Brainstorm over de mogelijkheden die jij ziet voor een ontwerp. Op het plaatje is bijvoorbeeld een zwembad geplaatst. Je kunt ook op deze site kijken voor ideeën.
Teken je ontwerp in kleur of maak jouw ontwerp in minecraft. (Hoe werkt Minecraft - Minecraft - Hoe werkt het? - The basics)
Om je ontwerp te promoten en je kans te vergroten zodat je ontwerp door de Franse regering uitgekozen wordt, schrijf je een artikel over je ontwerp, 350 woorden. Je legt uit wat het concept achter jouw ontwerp is, welke bouwstijlen heb je verwerkt en waarom, welke materialen heb je gebruikt, welke technische vernieuwingen ga je in dit gebouw/dak toepassen. Waarom is het onmisbaar voor Parijs? Verwerk kenmerken en genres in jouw artikel/betoog.
Voeg een foto/linkje van je ontwerp ter illustratie in je artikel en lever het in bij opdrachten.

Voorwaarden

het ontwerp moet origineel zijn.
Het ontwerp werk je uit in kleur.
Je schrijft erbij met welke materialen het dak wordt gebouwd.
Maak een foto van jouw ontwerp en lever het in.
Als de opdracht klaar is maak je de vragen “verbinden” om te reflecteren.

Klik hier om naar de Rubric te gaan.